Opioïdrotatie

Uitgangsvraag

Leidt opioïdrotatie tot betere pijnbehandeling en/of minder bijwerkingen bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen?

Methode: consensus-based

Aanbevelingen

Bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen:

  • Pas opioïdrotatie toe als er sprake is van onvoldoende effect en/of onacceptabele bijwerkingen van een opioïd.
  • Maak bij opioïdrotatie gebruik van de onderstaande conversiefactoren:
    • oraal morfine:oraal oxycodon = 1,5:1
    • oraal morfine:oraal hydromorfon = 5:1
    • oraal morfine:transdermaal fentanyl = 100:1
    • oraal morfine:transdermaal buprenorphine = 100:1
    • oraal morfine:oraal methadon = variabel tussen 5:1 en 10:1
    • oraal oxycodon:oraal hydromorfon = 3,3:1
    • oraal morfine:oraal tramadol = 1:5
    • oraal morfine:tapentadol = 1:2,5
Omrekentabel opioïdenI
MORFINE FENTANYL OXYCODON HYDROMORFON TRAMADOL BUPRENORFINE TAPENTADOL
oraal s.c./i.v. pleister oraal s.c./i.v. oraal s.c./i.v. oraal pleister oraal
mg per 24 uur mg per 24 uur μg per uur mg per 24 uur mg per 24 uur mg per 24 uur mg per 24 uur mg per 24 uur μg per uur mg per 24 uur
30 10 12 20 10 6II 2 150    
60 20 25 40 20 12 4 300   150
120 40 50 80 40 24 8 -III 52,5 300
180 60 75 120 60 36 12 -   V
240 80 100 160 80 48 16 - 105  
360 120 150 240 120 72 24 - -IV  
480 160 200 320 160 96 32 - -  

I  Bij het overgaan van het ene opioïd naar het andere (opioïdrotatie) vanwege bijwerkingen wordt geadviseerd om 75% van de equi-analgetische dosis te geven.
II  Deze dosering kan in de praktijk niet gegeven worden, omdat de laagste dagdosering van het slow releasepreparaat 4 mg is en het middel 2x per dag moet worden gegeven.
III  De maximale dagdosering van tramadol is 400 mg/24 uur.
IV Hogere doseringen buprenorfine dan 140 μg per uur worden niet geadviseerd.
V  De maximaal onderzochte dosis is 500 mg/dag. Over hogere doses kunnen geen uitspaken worden gedaan.

Inleiding

Opioïdrotatie of opioïdswitch is het vervangen van het ene opioïd door een ander bij patiënten die ofwel te veel pijn houden ondanks adequate dosering dan wel te veel bijwerkingen van een opioïd ervaren.

Literatuur

Er is geen enkele studie gevonden die het effect evalueerde van opioïdrotatie op pijn en/of bijwerkingen bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfale

De werkgroep ziet geen reden waarom de indicatie voor opioïdrotatie of de conversiefactoren anders zouden zijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen dan bij patiënten met kanker. De aanbevelingen zijn dan ook hetzelfde als bij patiënten met kanker.